Ev çi meseleye loo? îca ev ji mere ji ku derket?
- Hela bêhna xwe vedin ez ji were bahs bikim:
Leza tîrejê çiye? Ya jî çi hewce kir ku ev têge(qewram) derkevîn hole? Bi rastî yekser ji ber mesafeya di navbera gerstêrk-stêrk û galaksîyan hewcekir ku derbikeve. Yani ewqasî bi ecêb dûrî hevîn ku aqlê me belawela dike. Tirêj an jî şewq ewqas bi leze ku heta anha em bi ti awayî nikarin bîghêjin leza wê. Ji bo ku materyalek bighêje leza tîrêje divê veqete molekûlên xwe. Ew jî, ji xwe karekî pir zahmete. Ger wun veqetîn molekûlên xwe piştre ne diyare bê ka çawa disa wunê molekûlên xwe bidin ser hev. Ji ber vê yekê leza tîrêje pir girînge. Piştre mesafeyên ewqas dûr û bêdawî derketîn ku êdî têgeya “saltîrêj” derket holê. Yani cîhek bi qasî leza tîrêjê ku di salekê de bighêje dûri me bi, em karîn bêjin 1 saltîrêj dûrî meyi. Vê gavê divê ez vê zanînê bi were bidim fêmkirin ku tîrêj di heyama sanîyakê de 300.000km bî leze û dûr diçe.
Yani; em karin bi vê formûle îfade bidin: 300.000km/sn
Baş fêm bikin ne di seetekê an di deqayekê; di sanîyakê de ewqas bi leze.
Mînak: Gerstêrkek 1 deqê bi lêza tîrêje durî me bî, dê çend km mesafe di navbera me de heye?
* 1 deqqe= 60/Sanîye 60×300.000=18.000.000km mesafe di navbere me û ew gerstêrkê hebe.
De vê gavê ez hebekî din hişên we tevlihev bikim. Îca dora dem an ku zemanê hat. Minaka herî sereke ewe ku dema tîrêjê rojê di kelegerma nîvro de bi sermê tê berî dema anha bi 8 deqqe û 20 sanîye berê ji tavê qût bûye. Yanî ew tîrej a 8 deqqe û 20 sanîye berê bû ne ya anha! Di vî warê de hîn şewqên stêra hene ku beri anha 100.000.000(sed milyon) sal berê derketîne û nû dighêje me. Ez zanîm hişê we tevlîhev bû û wun ecêbmayî man belê rastî eve. Ev tiştekî ecêbe ku mesafeyên ewqasî dur hebe û şewa wê yî 100 milyon sal berê em naha dibînin. Gerdûn ewqas mezîne ku car caran tiştên hene ku milyon sal di rêdene derdikevî pêşîya me. Zeman ji ev alîde bi yekser li ser tîrêje girêdayiye. Yanî me bixwazin herin derêkê ewqasî dûr divê me bighêjin leza tîrêje. Gelo em karin ?
- Bersivê win bidin.
facebook.com/astroKurd
Astronomiya 